O darhinalipa e Romane jekhinake akana nane ni miti nit garavin. I misteria taro darhinalipa thaj i durutni historia e Romenge ikljol taro lingvistikani, historikano thaj kulturakiri funda.
O dži akanutno džanlipa tari lingvistikani thaj kulturakiri antropologia, thaj i etnološko studia e romane jekhinake zojrakerelk olengere indiakere darhie taro Roma thaj čhinavgja o arhaično stereotipia so si konektirime e darhinalipaja thaj i migracia e romane naciakeso si panda majteleperavde thaj marginalizirime odori kaj so ola akana dživdinena.
O avgo rodaripa sine te keren opservacia e darhinenge taro Roma upral i funda tari čhibjakiri analiza si taro jekh hungariakoro pastoro o Vali Stefan so tradicionalno dela pe leskle sar sertifikato kaj ov arakhlja e Romengoro darhinalipa kaj avel tari India.
Ko starti taro 1760-to berša ov an o Universiteto ko Lieden - Holandia arakhlja trin kolegen studentia taro than Malabar so si an i India kaskiri čhib thaj forma e mujeske si identično sar ko Roma so dživdinena sine ko pašipa taro Komarno (avdisutni utarali Slovakia).
O Vali Stefan sine an i familia so posvoingja ole, a ko olengoro kher keren sine buti Roma thaj odoleske ov notiringja akaja identifikacia ki čhib so keren sine lafi akala studentia taro Malabar thaj o Roma. Ov kergja lčista taro 1000 lafia so keren sine o studentia thaj kerel sine i paralela e listaja okole lafencar tari Romani čhib palo iraniba taro universiteto te šaj te definirinel o čačipa taro oleskoro rodaripa.
