Еве веќе сме на самиот крај на оваа за многумина една од најтешките години. 2020 нема да остане во сеќавање по убаво туку напротив, таа е обележана како една од најлошите. За тоа 95% придонесе општата пандемија со Ковид 19 која повлече негативни ефекти во секојдневието на човекот од секој аспект. Овој светски феномен не ја заобиколи ни нашата држава, а исто и Ромите кој живеат во неа.
2020 година од економски и социјален аспект направи една огромна дупка. Но што е најстрашно, без разлика дали ќе стивне оваа пандемија, штетите и последиците се огромни , и всушнсот од економски план токму 2021 година ќе биде само сумирање и пребројување на огромните загуби. Тоа значи ако Ромите биле економски најмаргинализирани со децении и векови, тоа значи дека и следната 2021 ќе биде уште потешка. Причината е едноставна затоа што во таа цела „мака„ кој ќе се сети на Ромите? Значи од економска дупка Ромите ќе бидат „последна дупка„ на приоритетите. Не ќе е прв пат.
Што се однесува до образованието и реформите кои се најавени, и тука не сум оптимист. Покрај тешкотиите со учење од далечина, поради немање на технички ресурси (лап- топ, компјутери, мобилен, таблети, интернет и сл ) ромските деца ќе бидат уште похендикепирани затоа што реформите во образованието се тотална непознаница за оваа категорија на граѓани. Втора дополнителна пречка е тоа што ниту еден ромски субјект не е вклучен во креирање на тие планови. На тоа се надоврзува и изучување на јазик како задолжителен каде ромскиот е трет официјален, а ниту се споменува. Значи 2021 ќе биде уште позаплеткана образовна година.
Од политички аспект и ромскиот политички ангажман според досегашниот тек може да се претпостави дека 2021 година нема да има никаков прогресивен тек или поинаку кажано - на Ромите не им се пишува ништо добро од тој аспект. Тоа е затоа што во моментот нема политичка партија или лидер кој е фактор на одлучување, а се се сведува и на добропознатата ромска реторика – разеднување на ситни делови. Доколку нема некое окрупнување тогаш иднината на Ромите е незивесна, Тука се надворзува и актуелниот момент со Локалните избори планирани за 2021 во октомври. Според проекциите по се изгледа за градоначлничката функција во Ш.Оризари ќе се води помеѓу неколку струи , која по се изгледа кедна од нив ќе биде и онаа дека време е за прв женски градоначалник на Ш.Оризари. Барем такви амбиции се надѕираат од актуелното раководство на општината.
Но факт е дека за да се води една општина без разлика кој и да е потребно е добро менаџирање и имплементација на проекти. Ќе се види и тој дел на кој начин ќе се искористат и тие 1 милион евра доделени од Владата на општината Ш.Оризари за инфраструктурни проекти .
Околу вработувањето поради пандемијата со Ковид општо познато е дека згаснаа мвогу работни места а директно засегнати беа и Ромите. Исто така дали во 2021 година ќе се сети и некој на Ромите дека и на ним им е потребна работа за економско оздравување. Тешко! Сега Владата најавува и петти пакет економски мерки за бизнисите, но дали ќе има некој посебен програм и за Ромите , тоа е многу тешко да се каже. Уствари шансите да се нема се огромни, отколку дека ќе има. А исто се прашувам дали некој ќе се потруди на тие Ромски фирми и бизнисмени да им објасни или направи обука на кој начин ќе можат да аплицираат.
Еден од главните моменти во 2021 година е и пописот на население. Тој е планиран некаде во Април 2021. Според претходните пописи Ромите беа трети по бројност после Македонците и Албанците. Оваа статистичка операција е многу битна, затоа што во нашата држава се функционира според застапеноста. Потребно е сега Ромите да се свесни и мобилни за тој момент. Но дали ќе биде така? Уште на старт се чини Ромите се во минус 2000 лица. Тоа е поради фактот со овие нови 700 фантоми кој ќе се стекнат со некаков документ, но дали е доволен за пописната графа да се пишат како Роми? Исто така се знае дека уште нешто над 1000 не се ни регистрирани а се знае дека се тука –постојат. Пописот е момент на вистината. Но сепак се знае од минатато дали тие Роми во минатото , па и сегашноста ќе може да се претопат во некоја друга националност како што се Македонци, Албанци, Турци и др. Ризикот е ток. Во Западна Македонија може Ромите лесно да станат Албанци. Во Централниот и јужен дел на Македонија – Македонци а оние од источниот и југоситочниот дел – Турци.
А за квоти за вработување или пак стипендии веднаш се како камелеони , веднаш ќе се сетат дека се - Роми.
Тоа е тажната наша ромска реалност. 2020 беше црна, но според мене 2021 ќе биде уште поцрна, Црна како и нашата боја на кожата. Да не си во кожата на Ромите!
